O proceso de difusión da pataca foi promovido en parte polos sectores dominantes da sociedade e por unha fracción ilustrada das autoridades públicas, como o pon de relevo unha Real Orde, do ano 1800. Porén, en moitas localidades tivo lugar un proceso de signo ben distinto, ata certo punto contraposto: foron os labregos máis pobres (bodegueiros) os que, por carecer de alternativas e teren un padal menos esixente, asumiron o protagonismo. Pegerto Saavedra dou a coñecer o seguinte testemuño reportado, no ano 1771, por un veciño da comarca de Viveiro, quen, en referencia ás patacas indicaba que: “en competencia con el mijo, centeno, maíz, alubias [y] trigo, non tienen estimación, ni personas de conveniencia las gastaron para su alimento, sino para cebar puercos, pero lo ejecutan varios labradores que no viven con cumplido surtido de aquellos granos y en los últimos años, por su escasez, socorrió a muchos y se extendió su siembra, cuidado y crianza”. Pola súa banda, outro labrego, neste caso do concello de Burón, salientaba a contribución realizada pola pataca de cara a erradicación das fames episódicas, e o efecto indirecto que tamén tivo diversificando os recursos dispoñibles, e permitindo conseguintemente o abaratamento do prezo dos graos (referíndose en primeiro termo ao centeo). Nestes termos se expresou, no ano 1786: “este fruto es tan pingüe y útil a los pobres labradores que, desde que algunos años a esta parte todo este país se dedicó a su sementera, se desterró el hambre y puso los granos a un moderado precio”.
Por veces, os labregos tiveron que optar entre dedicar algunhas das súas prezadas terras de labranza ao cultivo do cereal ou ben ao da pataca. Certamente, tiveron unha razón de peso para preferiren o pan de centeo aos cachelos, como o pon de manifesto elocuentemente este dato: un kilogramo de centeo proporciona un nivel de calorías 3’5 veces superior a outro de patacas. Aínda que o labrador ignorara este dato, coñecido só con posterioridade e unicamente pola comunidade científica e algunhas persoas moi instruídas, é posible que o percibira empiricamente, ou cando menos o intuise, reparando no distinto efecto de ambos alimentos exercían no seu propio corpo. En contraposición, as patacas tamén presentaban unha avantaxe comparativa: constituían un cultivo moi agradecido, pois cada semente proliferaba dun xeito moi abondoso. A fartura da colleita facía posible que se puideran comer moitas, e a cantidade unida á función que cumprían de deixar ben saciado o apetito, permitindo ao paisano erguerse da mesa co bandullo cheo; de poder, en suma, comer ata quedar farto, compracía extraordinariamente ao agricultor. Un dato axuda a calibrar a abondosidade da pataca como planta de cultivo: en relación co centeo, o rendemento da pataca, a igual superficie cultivada, resultaba sete veces superior. Este feito non era ignorado polos labradores, que coñecían por experiencia que os tubérculos resultaban dabondo máis produtivos que os graos, nin tampouco polas as autoridades, que dispuñan de estudos e informes ao respecto.
(Publicado en Galicia Hoxe, 04/06/2010)
No hay comentarios:
Publicar un comentario