Falar do Viño

Ninguén falou dos viños galegos –e, en verdade, das cousas todas do país- con tanta graza e xeito como Cunqueiro. No seu criterio, eran os galegos uns viños de “tirarlles a pucha”. Aprezaba ademais determinadas concomitancias entre os o feitío dos caldos galegos e o carácter, o ethos das xentes do país; opinaba, deste xeito, que os nosos viños son: “como somos nós, humildes e mansos, honestos, suaves e remisos”. Por certo, que non dista moito esta percepción da que pergueñou Miguel Hernández: “gallegos de lluvia y calma”. Todo un programa de goberno en tempos de desertización e seca na Hispania e mesmo en boa parte do planeta e, nin que decir ten, de estrés globalizado tamén.

Cunqueiro tivo sempre a orella moi fina para a escoita da fala viva da xente, que logo recreou nas súas obras. No xeito popular de expresar o aprezo das cualidades dos viños desempeñaba un relevante papel o aspecto visual: o viño novo tiña que presentar un aspecto satisfactorio para que se considerase que estaba xa feito e, por conseguinte, apto para a bebida. Adoitábase empregar comunmente a expresión, que recolle tamén Otero Pedrayo nunha peza teatral, de que o viño tiña que “dar a cara”. Mais esta maneira de referirse a tal requisito podía dar pé a certo equívoco. Un trazo que lle confería prestancia e valor a un caldo era que fose “chispeiro”. Un refrán sentenciaba que: “O viño que é chispeiro non precisa de pregoeiro”. O diccionario de Eladio Rodríguez ofrece unha definición moi axeitada do “viño chispeiro”, ou ben “viño con chispa”, inferida da acepción que reviste na comarca do Ribeiro; sinala que chispeiro é o viño: “que salta y burbujea al echarlo en el vaso o en la taza, demostrando buena calidad”. Valorábase pois o viño que salta ou chispelea. Un proverbio consignado nos refraneiros galego e castelán establecía toda unha regra de cálculo do gosto alimentario popular, referido ás calidades de tres productos básicos: “Viño, que salte; queixo, que chore; pan, que cante”. Semella evidente que se postula un tipo de queixo fresco e rezumante, que metaforicamente “chore”; o pan debía “cantar”, por estar trísquente; e o propio do viño é que “salte”, pola súa graza e animación. Nun furancho dos arredores de Vigo, Eliseo Alonso recolleu unha variante do citado refrán: “O pan con ollos; o queixo, sen ollos; o viño que salte os ollos. Teimase na idea de que o viño sexa vivaz, ledo e brillante.

Era costume reparar tamén na escuma que se tivese formado ó caer o chorro de viño. Cando se escanciaba un bo viño reparábase en se as burbullas eran abondosas e se formaban unha estrela; deste xeito, era común a expresión ponderatoria: “qué estrela ten este viño!”. Se o viño formaba burbullas, xa inicialmente, a xeito dun rosario de escumas nos arredores do chorro, segundo este ía caendo, para apousentárense despois nas marxes da cunca, declaraban que era “rezador”- calificativo que tamén servía para apreciar a augardente-, sinal incontestable de que o que tiñan diante era un viño apto para santos bebedores.

(Publicado en Galicia Hoxe, 12/11/2010)