Valle-Inclán e o Viño

Valle-Inclán foi un criador extraordinariamente orixinal, moi distante do realismo costumista. Foi un renovador da literatura ao que é posible adscribir á corrente estética do Modernismo. Tamén, unha boa parte da súa obra se enmarca no expresionismo de cuño europeo, moi en auxe en ‘mitteleuropa’ nas décadas de 1920 e 1930. Kafka forma parte desta mesma tendencia. A deformación grotesca da realidade que efectúa Valle-Inclán nos seus esperpentos, persegue no fondo alumear a súa significación máis fonda. O esperpento é unha estética complexa e moi seria, a anos luz das astracanadas de Muñoz Seca. O “mellor artista que pareu Galicia”, como deixoi dito Castelao, preocupouse de teorizar a súa estética literaria en ‘Luces de Bohemia’ e tamén en ‘La lámpara maravillosa’. Outra ilustre escritora galega, Emilia Pardo Bazán, explicitou tamén as súas inquedanzas estéticas –marcada polo naturalismo- en ‘La cuestión palpitante’. Son dúas achegas sobranceiras dos galegos nun ámbito cultural como o español no que son moi escasas as reflexións intelectuais de alcance.

Agora ben, a pesares de que o escritor de Vilanova non se interesou polo costumismo, a realidade social, tanto de Galicia como doutras partes de España, e de México asimesmo, transparece inquivocamente na súa obra.

Xa Pérez de Ayala ten subliñado a visión “teatral” que reviste a literatura de Valle-Inclán, mesmo nas novelas. Con dita expresión quería significar a capacidade abraiante que tiña para evocar vividamente escenas sociais, tanto populares, como mesocráticas ou cortesás. As súas descripcións, os cadros de época que perfila –case poderíamos dicir que “pinta” coas súas palabras, tan ricas e precisas, posto que foi un verdadeiro ourive do idioma- teñen un valor inestimable para historiadores, no empeño de recrear a vida cotiá doutros tempos.

No que concirne ao terreo do alimentación, e do viño máis concretamente, as mencións son moitas, pero rara vez se detén a narrar polo miudo as bebedelas e pitanzas. Neste eido, é máis expresiva Emilia Pardo Bazán, quen por algo consagrou dous libros ás receitas gastronómicas.

Polo demais, existen testemuños que parecen probar que Valle-Inclán era austero comendo e bebendo. Practicaba mesmo o xaxún, de cando en cando. Abusaba en cambio do café e do tabaco. Pero abstemio non era de ningún xeito. E en moitos pasaxes da súa obra literaria reflicte os diferentes xeitos nos que se facía uso do viño, servindo para acompañar os momentos de gozo dos seus personaxes – cando pasa, por exemplo, de man en man a bota carreteira- e tamén para aliviar as penas ou darse azos, como en efecto facían –e seguen a facer- as persoas de carne e óso. E, por veces, en tales descripcións escancia destellos de humor –do que, por certo, tampouco carecía Kafka, a pesares da súa reputación de sombrío- que fan aínda máis amena a lectura das súas obras. Deste xeito, en ‘La marquesa Rosalinda’, escrebe o seguinte verso: “El amor casero no mata, / es como un vino cordial. / El amor a salto de mata / Es el [que sienta] fatal”. Pois, xa saben.

(Publicado en Galicia Hoxe, 27/08/2010)